Reders: Horsmakreel verdwijnt door natuurlijke schommelingen
Moeten we de klimaatverandering of overijverige vissers aanwijzen als hoofdschuldige van de armetierige staat waarin de populatie van de horsmakreel in de Stille Oceaan zich bevindt? Betrokkenen verschillen van mening.
De dramatische terugloop van de horsmakreel in de Stille Oceaan, de enorme watervlakte tussen Zuid-Amerika en Australië, is vooral een gevolg van natuurlijke schommelingen 'in het bestand' en van klimaatveranderingen, zegt visserijlobbyist Gerard van Balsfoort.
Overbevissing is volgens hem niet de hoofdoorzaak van de dreigende teloorgang. 'Als de visstand daalt, moet je beheersmaatregelen nemen: minder visserij toelaten. Dat is onvoldoende gebeurd in de zuid-Pacific.'
Nederlandse reders, die tot voor kort met enorme vriestrawlers in de Stille Oceaan op horsmakreel visten, hebben volgens internationale experts bijgedragen aan de terugloop van deze vissoort. Mede door toedoen van deze varende visserijfabrieken, ook afkomstig uit andere landen, die in het gebied hebben geopereerd is de horsmakreel er vrijwel verdwenen.
Volgens ICIJ, een internationaal consortium van onderzoeksjournalisten, is de horsmakreelstand in twintig jaar met 90 procent afgenomen in de ooit rijke zuidelijke zeeën. Dat komt vooral door overbevissing, zegt ook Ad Corten, visserijwetenschapper en adviseur van overheden en reders op het gebied van duurzame visvangst. 'Klimaatverandering zal zeker een rol spelen, maar de hoofdoorzaak is toch echt overbevissing.'
Van Balsfoort is voorzitter van de Pelagic Freezer-trawler Association PFA, een samenwerkingsverband van negen Europese bedrijven met 25 vaartuigen, overwegend diepvriestrawlers die drijven op Nederlands kapitaal. Tot voor kort visten zes van de trawlers van PFA in de zuidelijke Pacific. De vangsten zijn inmiddels zo dramatisch teruggelopen dat de schepen zijn teruggeroepen.
Volgens Gerard Zwijnenburg, directeur van rederij W. van der Zwan uit Den Haag, heeft zijn trawler Fransciska (die inmiddels onder Peruaanse vlag vaart) nauwelijks vis gevangen in het gebied. 'We zijn er maar een tijdje geweest. We hebben geen plannen nog terug te gaan.'
Trawlers van het bedrijf van Diederik Parlevliet (Parlevliet & Van der Plas uit Katwijk) waren veel langer in het gebied, onder meer met de Annelies Ilena, een diepvrieshektrawler van 14.000 ton - één van de grootste in dit genre. Tot vorig jaar heeft Parlevliet in het gebied gevist op horsmakreel. Hij vindt de ophef over overbevissing in de Stille Oceaan overdreven. Bovendien: 'Alles wat er gebeurde was legaal en goedgekeurd door de autoriteiten.'
De terugloop van de horsmakreel in de zuid-Pacific is hoofdzakelijk een gevolg van klimaatverandering, zeggen beide reders. De horsmakreel heeft andere wateren gevonden. 'Het is een migrerende vis. Ze kunnen overal zitten.'
Zowel Zwijnenburg als Parlevliet wijzen vooral de Russische en Chinese vloten aan als veroorzakers van de grote terugloop van de horsmakreel in het gebied. Parlevliet: 'Ik ontken niet dat er te veel is gevist in het gebied. Maar dat is vooral het gevolg van slecht beheer. Er wordt nog altijd gepraat over bindende beheersmaatregelen. Maar hoewel die er nog niet zijn, heeft de EU uit eigen beweging bindende vangstbeperkingen opgelegd aan ons. Wij lopen dus voorop in dit verhaal.'
De reders zijn boos over een recent rapport van Greenpeace waarin wordt gesteld dat de EU-landen de visserij-op-grote-afstand mogelijk maken door hoge subsidies op diesel. 'Klinkklare onzin', zegt Parlevliet. 'Iedere schipper, waar ook ter wereld, betaalt hetzelfde voor diesel. Overal is de belasting op diesel in de scheepvaart laag. Het speelveld is overal gelijk. Het is misleidend om dit een subsidie te noemen.'
Ook Van Balsfoort is niet blij met de aandacht van Greenpeace. 'Wij zijn altijd voorstander geweest van beheersmaatregelen in dit gebied. Daar hebben we bij de EU ook op aangedrongen. De betrokken overheden zijn te laks geweest met maatregelen.' Van Balsfoort bestrijdt de stelling van sommige visserijexperts dat de vloot veel te groot is. 'Er is geen overcapaciteit in de pelagische (voor de diepe zee, red.) vloot van de EU.'
De wetenschapper: Snel goede visafspraken maken
Ad Corten is zelfstandig visserijwetenschapper. Hij adviseert overheden en het bedrijfsleven over duurzame visserij. In het blad Visserijnieuws zocht Corten afgelopen december naar oorzaken van het verdwijnen van de horsmakreel in de Stille Oceaan. Is het overbevissing of is het klimaatverandering?
Waardoor is de horsmakreel bijna verdwenen uit de Pacific?
'Het is een combinatie van klimaatverandering en overbevissing. Alles valt nu samen met een tijdelijke inzinking in de aanwas van jonge vis.'
Maar wat is de hoofdoorzaak?
'Overbevissing. Vergeleken met wat er ooit zat in dit gebied, is de terugloop aanzienlijk. We hebben het gezien met de haringvisserij in de Noordzee. Die was bijna uitgestorven door overbevissing. Het gaat vaak nog een hele tijd goed, maar als er dan nog natuurlijke verschijnselen bijkomen, dan loopt het ineens heel sterk achteruit. Van de haring in de Noordzee was uiteindelijk nog maar 1 procent over. Dat was heftig.'
En iets soortgelijks kan nu ook in de Stille Oceaan gebeuren met de hors- makreel?
'Dit is één van de grootste, open viswateren ter wereld. Het is er decennialang vrij vissen geweest. De Russen, Polen, Roemenen en Cubanen zijn er begonnen in de jaren zeventig en tachtig. Na het instorten van de Oostblokvloot zijn de Chilenen gekomen. Die hebben er vier miljoen ton per jaar opgevist. Dat is onvoorstelbaar veel. Pas eind jaren negentig zijn er vrijwillige vangstbeperkingen gekomen, maar niet alle landen hebben zich daaraan gehouden. Nu is de situatie penibel. Binnenkort gaan ze weer praten in Santiago over beheersmaatregelen. Het is allemaal vrij moeizaam. En dit gaat nog wel een paar jaar duren.'
Is het verantwoord om daar op te wachten?
'Er moet wel snel wat gebeuren. De vraag is in hoeverre beleidsmakers in staat zullen zijn om de quota zodanig te verlagen dat de visstand zich kan herstellen. Daarnaast ontbreekt het aan een sluitend controlesysteem op vangsten. Lang niet alle landen zijn even nauwkeurig in de registratie.'
Misschien moet de visserij daar dan maar vijf jaar worden stilgelegd, zoals bij de haringvangst is gebeurd.
'Dat was achteraf wel een paardenmiddel, hoor. Toen de haringvisserij was hervat na herstel van de haringstand, was er geen afzet meer. De markt was weg. Dus de visstand was hersteld, maar de visserij was overleden. Haring is in die beginperiode op grote schaal tot vismeel verwerkt. Ik denk niet dat stillegging een oplossing is. Er moet in de Stille Oceaan een goed beheerssysteem komen. Dat is uiteindelijk ook in de Noordzee gelukt.'
Greenpeace: Er is daar gewoon gigantisch veel gevist
De horsmakreel in de Stille Oceaan is niet weggevist, maar weggezwommen, zeggen Nederlandse reders. Door de klimaatverandering. Femke Nagel, campagneleider oceanen bij Greenpeace, schiet in de lach als ze dat verweer hoort.
'Typisch. Dat hoor je altijd. Het ligt altijd aan het klimaat. Uiteraard speelt klimaatverandering een rol. Maar als je als visserijbranche met je vangst altijd op de grens gaat zitten en er liefst overheen gaat, dan lopen visbestanden terug. In de zeeën bij Afrika zie je hetzelfde gebeuren, daar houden Nederlandse trawlers ook een enorme wedloop. Straks is daar de vis zeker ook weggezwommen?'
Greenpeace voert actie tegen overbevissing voor de West-Afrikaanse kust. Afgelopen december werden in de haven van IJmuiden schepen bekalkt van de Pelagic Freezer-trawler Association (PFA), de Nederlandse organisatie van reders. De milieuorganisatie heeft een extern bureau laten uitzoeken hoe de subsidiestromen lopen naar de PFA-reders.
Greenpeace concludeerde dat de belastingbetaler bijdraagt aan de 'plundering van de zee'. De varende visserijfabrieken van de PFA, die op de Stille Oceaan zo veel horsmakreel wegvisten dat de vis daar nu is gedecimeerd, hebben volgens het rapport in de afgelopen vijf jaar uit Brussel en enkele Europese lidstaten meer dan 140 miljoen euro aan subsidies gekregen. Daarbij ging het onder meer om brandstofkortingen en bijdragen voor bouw en modernisering van de schepen.
Brandstofsubsidies, die overigens wereldwijd worden toegekend aan de scheepvaart, hebben er mede voor gezorgd dat PFA-schepen op verre zeeën konden gaan vissen, zegt Greenpeace. Die visserij gaat vaak ten koste van lokale vissers, die hun bron van inkomsten zien verdampen. 'In deze arme regio's lopen visvoorraden in rap tempo terug', zegt Nagel.
De milieuorganisatie hoopt dat, nu het Europese visserijbeleid wordt hervormd, Nederland de overcapaciteit in de visserijsector gaat aanpakken. 'Door het aan de markt over te laten, blijven juist de machtige en zwaar gesubsidieerde trawlers de baas op zee.'
PFA is een grote speler, zegt Femke Nagel. 'Acht van hun schepen behoren tot de grootste ter wereld. Ze vinden zichzelf het beste jongetje van de klas en zeggen dat ze op duurzame manier vissen. Maar als je kijkt wat er bijvoorbeeld in de Stille Oceaan is gebeurd, dan is daar gewoon gigantisch veel gevist, terwijl er jaar na jaar de noodbel is geluid door wetenschappers en milieuorganisaties. Nog voordat er een behoorlijk beheersbeleid is in de Pacific, is alles al weggevist.'
---
De reders willen er niet van weten dat overbevissing de oorzaak is. De reders, ze staan in dit geval model voor het streven van de gehele vrijemarkt economie. Als de kabeljouw op is gaan ze haring vangen, en als die op is horsmakreel en als die op is...
Maar niemand kan echt geloven dat je negentig procent van een visbestand ongestraft kunt wegvangen. Die vissen zijn onderdeel van een voedselketen en als je die onderbreekt kan het vele jaren duren voordat die weer enigzins is hersteld. Als die tenminste hersteld, de kabeljouw in de wateren bij New Foundland is niet meer teruggekomen na het ingestelde vangst verbod in 1992.
En was het nog alleen maar de makreel, vele andere visbestanden zijn op vergelijkbare wijze gedecimeerd.
Denk bijvoorbeeld aan de blauwvintonijn. Tonijnen zijn grote kwalleneters, de kwallen plagen aan de Spaanse costa's komen dus niet van zomaar. Als we alle tonijn op hebben, rest ons alleen nog kwal.
En dat allemaal terwijl de wereld voedsel behoefte nog steeds stijgt. Over 10 a 20 jaar is de zee zo goed als leeg gevist. Dan zullen er wel zee reservaten zijn waar helemaal niet gevist mag worden. Maar dat verbetert de voedsel situatie niet: alle vis zwemt dan in het reservaat waar je ze niet mag vangen...