Een groep private organisaties creëert een monsterdatabank tegen overcreditering. Het CBP heeft het plan al twee keer verboden, maar het kabinet wil het systeem van onder andere Dirk Scheringa niet kwijt.
Inzet van de discussie is de introductie van het Landelijk Informatiesysteem Schulden (LIS), een database die ervoor moet zorgen dat mensen niet boven hun macht schulden aangaan. Volgens het protocol moet de Stichting Informatiesysteem Schulden aan deelnemers gegevens verstrekken en “fungeren als stelsel van kredietregistratie”. Op basis van een registratie zal soms “nee” worden verkocht of krijgt de aanvragen van krediet aanvullende voorwaarden.
College Bescherming Persoonsgegevens
Het systeem moet aan privacyregels voldoen, omdat gegevens van consumenten worden verwerkt, burgergegevens uit administraties van gemeenten wordt gelepeld en er registratie plaats vindt van onbetaalde rekeningen. Daarom werden de plannen aan het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP) voorgelegd.
In 2008 bleek er veel mis te zijn en moest de bouw van het systeem worden stilgelegd. In september van dit dit jaar velde het CBP opnieuw een vernietigend oordeel (pdf): het systeem voldoet op veel punten niet aan de wetgeving. Er is een reëel risico op een onterechte vermelding, die dan weer kan leiden tot problemen bij het afnemen van diensten.
Toch doorgaan
Verantwoordelijk Minister Bos van Financiën beloofde in reactie op de brief uiterlijk 12 december duidelijkheid te geven welke gevolgen dit gaat hebben voor de databank. Maar staatssecretaris Klijnsma van Sociale Zaken heeft in de Tweede Kamer laten weten hoe het initiatief toch kan worden voorgezet en daar haar uiterste best voor te zullen doen.
Overigens gaf Klijnsma wel aan een afweging in privacybelangen te maken. Of dit betekent of het idee verder zal worden uitgekleed of dat er aanvullende regelgeving komt om de bezwaren buiten spel te zetten, is niet duidelijk. Eerder schreef ze het parlement al dat Bos het CBP op de hoogte brengt van een wetswijziging in de Wet op het financieel toezicht. Het gaat om een passage (artikel 4:32), waarin de verplichting voor kredietverstrekkers staat om deel te nemen aan een stelsel van kredietregistratie.
Veel bezwaren
Of dit meteen betekent dat de bezwaren van het CBP nu van tafel worden geveegd is nog niet duidelijk. De privacywaakhond had in het oordeel gewezen op veel risico's. Zo kunnen ook mensen zonder financiële problemen worden gebrandmerkt, worden de rechten van burgers op inzage teveel beknot en kunnen onterechte vorderingen toch in het systeem komen. Dat laatste kan bijvoorbeeld doordat er administratief iets verkeerd gaat of er achterstand in de administratie van een consument is. Dit betreft ongeveer 33 procent van alle gevallen.
Verder vindt de toezichthouder veel onduidelijk. Zo is vaag wat een stelsel voor kredietregistratie bij het LIS betekent, omdat dit meer is dan alleen het registreren van wanbetaling. Daarbij merkt het CBP ook op dat er wordt gesproken over een financiële positie. Zoiets gaat over meer dan het bijhouden van wanbetaling alleen. Een rekening waarover onenigheid bestaat, kan volgens het CBP leiden tot een registratie. Ook de criteria om tot het stelsel toe te treden zijn vaag. Ondertussen gaat volgens de waakhond wel een stigmatiserende werking van de lijst uit.
Goddelijke volmaaktheid
Het initiatief voor de monsterdatabase werd genomen door het Leger des Heils, DSB-oprichter Dirk Scheringa en de gemeente Tilburg. Toenmalig Minister Zalm heeft bij een overleg gesteld dat LIS de zevende poging is om tot een dergelijk systeem te komen. “Zeven is namelijk een Bijbels getal dat verwijst naar volmaaktheid in Gods wegen en doen”, schrijft Lt.-kolonel mevr. dr. Ine Voorham Directeur Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg in een persbericht.
De initiatiefnemers zijn wel opmerkelijk. De DSB-bank zou juist mede aan overcreditering ten onder zijn gegaan. Bij die bank werd later ook Zalm actief. Afgelopen week verloor de burgemeester van Tilburg het vertrouwen van de Raad, omdat kostenoverschrijding onder de pet werd gehouden.
Op dit moment werken naast het BKR en het Leger des Heils onder andere ook Thuiswinkel.org, de Nederlandse Vereniging van Banken, Vereniging van woningcorporaties, Nederlandse Vereniging voor Marktwerking Energie en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten aan de database.
---
Het BKR is kennelijk niet genoeg. Klijnsma zal er misschien wel goede bedoelingen mee hebben, maar het lijkt me dat de risico's te groot zijn.
Het kabinet als geheel vertrouw ik minder, in het verleden liet ze zien graag tot in het absurde te willen betuttelen.
Het is echter tot op heden nog niet gelukt om een databank zo te maken dat deze niet na enige tijd toch min of meer op straat ligt.
Bovendien is m.i. nog niet aan een belangrijke voorwaarde voldaan: identiteit diefstal is nog niet voldoende uitgesloten.
De aanzet tot het opslaan van vingerafdrukken is niet voldoende zeker en zal op termijn vervangen moeten worden. Ik neem aan dat het in de toekomst middels een DNA 'handtekening' gaat. Het is te verwachten dat over enkele jaren DNA-sequentie apparatuur eenvoudig in gebruik en relatief goedkoop zal zijn. Daarmee stijgt de zekerheid dat iemand is die hij of zij zegt te zijn tot nagenoeg 100%.