AMSTERDAM - De aandelenhandel voltrekt zich voor een steeds groter deel buiten de beurs. Volgens een onderzoek van de Europese beursfederatie wordt nu 40 procent van alle transacties in Europese fondsen nu via een onderhands bancair circuit verhandeld.
Hiermee onttrekt deze handel zich aan de centrale prijsvorming. Op een beurs worden vraag en aanbod bij elkaar gebracht. Als de vraag groter is dan het aanbod, stijgt de koers en andersom. Banken zeggen dit niet altijd prettig te vinden. Ze willen grote pakketten kunnen kopen en verkopen zonder dat de koersen hierdoor worden beïnvloed. Daarom zoeken ze een uitweg in elektronische handelsplatforms die dark pools of crossing networks worden genoemd. Bekende voorbeelden daarvan zijn Sigma X van Goldman Sachs en Crossfinder van Credit Suisse.
Bestuursvoorzitter Cees Vermaas van de Amsterdamse beurs is erg verontrust door deze ontwikkeling. ‘Deze handel ondermijnt een gezonde prijsvorming voor aandelen’, zo zei hij afgelopen weekeinde in Het Financieele Dagblad.
De onderhandse handel in financiële producten – waaronder vaak heel complexe derivaten – werd een van de belangrijkste oorzaken van de kredietcrisis genoemd. Juist daarom is opgeroepen meer transparantie te creëren door zo veel mogelijk financiële producten via beurzen te laten verhandelen. Maar in feite gebeurt het tegenovergestelde. In de onderhandse handel worden ook geen garanties afgegeven als een van de partijen haar verplichtingen – de levering van aandelen of de betaling – niet nakomt. Bij de beurshandel is die garantstelling er dankzij de clearinghuizen wel. De belegger krijgt minder bescherming. Ook bieden deze handelsplatforms geen toezicht. ‘Ze kunnen daardoor goedkoper werken, want ze hebben geen staf nodig’, aldus een woordvoerder van Euronext. ‘De buitenbeurshandel is een van de oorzaken waarom Lehman is omgevallen. Zoiets willen we toch niet meer.’
Diverse banken zijn nu bezig eigen handelsplatforms te ontwikkelen. Op die wijze kunnen ze extra geld verdienen. ‘Ze houden de provisies die bestemd zijn voor toezicht en regelgeving in hun eigen zak. Ze kunnen daardoor ook goedkopere tarieven berekenen. Als officiële beurs kun je daar niet tegen concurreren.’
De oorzaak van de groeiende buitenbeurshandel is de Europese wetgeving van 2007 die juist tot doel had beleggers meer bescherming te bieden en meer concurrentie tussen beurzen te bewerkstelligen na de concentratie van de Europese beurzen in drie grote organisaties: de London Stock Exchange, Deutsche Börse en Euronext.
Vermaas zegt dat de Europese wetgeving bedoeld was om de concurrentie te versterken, niet om de beurshandel naar ‘onzichtbare hoeken van de financiële markten’ te verplaatsen. Hij betreurt de markfragmentatie en wil nu reparatiewetgeving. De komende maanden zullen Europese toezichthouders zich hierover moeten buigen.
---
Daar moet niet alleen Cees Vermaas ongerust over zijn.
De kracht van het westerse kapitalistische systeem ligt in de transparantie van de prijsvorming.
Als dat plaatsmaakt voor handelssystemen achter gesloten deuren ligt de weg open naar een mondiale financiële dictatuur waar nationale overheden steeds minder over te vertellen hebben.
De vraag is hoever dat proces al gevorderd is, kan goed zijn dat met name de kleinere landen al niets meer in te brengen hebben.