Na lang wachten eindelijk weten of je die baan gekregen hebt. Dat kan eenzelfde genotsgevoel geven als wanneer je een verrukkelijk mals stukje biefstuk eet. Is dat niet vreemd? Het is zelfs logisch, laten Amerikaanse hersenonderzoekers zien.
Op antwoord wachten, we houden er niet van. Liever weten we waar we aan toe zijn. En het liefst nú. Vooral als er iets belangrijks op het spel staat. Wie wil er niet direct weten of je het winnende lot in de loterij hebt gekocht, die welverdiende loonsverhoging of baan hebt gekregen of je ongeboren kind een dochter of zoon is?
Waarom kan wachten op antwoord zo'n kwelling zijn? En weten wat ons te wachten staat een waar genot? Omdat het brein ons voor dat laatste beloont, zeggen Ethan Bromberg-Martin en Okihide Hikosaka van het Amerikaanse National Institute of Health in het vakblad Neuron (16 juli). De hersenen maken dan de stof dopamine aan, dat geeft ons een genotsgevoel.
Dorstige apen
De twee Amerikanen voerden een twee-stappen-keuzetest uit bij makaken. Ze leerden de twee dorstige apen 'V' en 'Z' om - door met hun oog te knipperen - te kiezen uit een rode of groene stip op een beeldscherm. Als beloning ontvingen de apen aan het eind van de test water om hun dorst te lessen. Soms veel, soms weinig water.
De stippenkeuze beïnvloedde de hoeveelheid water die de apen kregen niet direct. Die keuze bepaalde wel of de apen op voorhand informatie kregen over de grootte van hun drankje. Kozen de apen namelijk voor de groene stip dan zagen ze vervolgens twee symbolen: een plusteken en een golvenpatroon. Kiezen voor het plusteken betekende: je krijgt veel water. Een golvenpatroon betekende: weinig water. Maar kozen de apen in eerst instantie voor de rode stip dan ontvingen ze volledig willekeurige informatie waar niets over de grootte van de beloning aan viel af te leiden.
Na slechts paar dagen trainen kozen de apen vrijwel altijd voor de groene stip: informatie graag! Zelfs als de boodschap was: je krijgt een druppeltje water. Slecht nieuws is per slot van rekening ook nieuws. Sterker: de apen wilden de informatie ook nog zo snel mogelijk. Dit toonden de hersenonderzoekers aan met een tweede test waarbij de keuze voor een bepaald symbool bepaalde hoe snel de dieren de informatie ontvingen. Dit keer hadden de apen de truc na slechts een paar keer oefenen al onder de knie.
Genot, geluk, bevrediging
Welk deel van het brein stuurt die zucht naar informatie eigenlijk aan? Bromberg-Martin en Hikosaka ontdekten dat dat het beloningscentrum in het middenbrein is. Dit hersendeel barst van de zenuwcellen die dopamine afgeven. Deze stof zorgt ervoor dat we genot, geluk en bevrediging ervaren.
Verrassend genoeg bleken exact dezelfde dopaminecellen actief wanneer de apen drinken of informatie erover bemachtigden. Blijkbaar worden abstracte (informatie over drankje) en primitieve (drinken) behoeften in hetzelfde hersengebied beleefd, concluderen de Amerikanen.
Van dopaminecellen wordt gedacht dat ze betrokken zijn bij het leren over dingen die prettig zijn. Door onderlinge verbindingen tussen zenuwcellen aan te passen, 'leert' het brein zo snel en gemakkelijk mogelijk de hoofdprijs in de wacht te slepen: eten, drinken of informatie. En daarom is weten óf je de jackpot gewonnen hebt ook zo fijn: het brein beloont je voor de kennis. Alhoewel er bij het vooruitzicht aan een fors geldbedrag vast ook wel wat dopamine vrijkomt.
---
Het staat niet in dit van Noorderlicht genomen artikel, maar het past opmerkelijk goed bij de een tijdje geleden geponeerde gedachte dat religie uiteindelijk ontstaat in ons brein:
Religie geeft snel een antwoord op zaken waar wetenschap zich in nevelen weet gehuld. De waarheid van die antwoorden is nauwelijks van belang, net zoals de apen kiezen voor de zekerheid van water, ook al is het weinig.